نسترن می‌گوید پدرش خیلی وقت‌ها بدون در زدن وارد اتاقش می‌شود. یک بار او را در حال اتو کردن موهایش دید و همین باعث جر و بحثی یک ساعته شد. او ناراحت است که برای بیرون رفتن با دوستان دختر خود هر بار باید هفت خان رستم را رد کند. پدر و مادرش با اینکه امروزی هستند ولی بیشتر از سر نگرانی آن قدر او را کنترل می‌کنند که مجبور است همیشه به آنها دروغ بگوید یا پنهان‌کاری کند و به خاطر این کارها همیشه عذاب وجدانی در قلبش احساس می‌کند. از طرفی فکر می‌کند که مثلا اگر به جای اینکه به مادرش بگوید امروز با افسانه به کافه رفته بوده بگوید رفته سینما، این دروغی نیست که آزاری به کسی برساند.
شیما وضعیتی بدتر دارد. در واقع وضعیت نسترن برای او اتفاقا مثل شرایط رویایی می‌ماند. او برای چیزهای خیلی کوچک‌تر از این‌ها از پدرش کتک می‌خورد. خیلی وقت‌ها خودش هم دلیل این کتک‌ها را نمی‌فهمد اما چیزی که خوب می‌داند این است که پدر و مادرش از زندگی در کنار هم راضی نیستند و بسیاری از رفتارهایی که او متحمل می‌شود محصول رابطه نامطلوب والدینش با یگدیگر است.
حمید یک دختر ۱۴ ساله به اسم نازنین دارد. او در حالی که کلافه به نظر می‌رسد برایم تعریف می‌کند نمی‌داند چطور باید با نازنین رفتار کند. او به عنوان یک پدر سعی کرده با نازنین دوست باشد و او را محدود نکند. علایق فرزندش را درک کند و تا جای ممکن سعی در رفع نیازهای معقول او کند. یک بار خودم شاهد بودم سر یک تبلت چه جنجالی به پا شده بود. حمید از نازنین خواهش کرده بود که وقتی مهمان دارند این قدر سرش داخل تبلت نباشد. نازنین زیر بار نرفت. حمید مجبور شد تبلت را از او بگیرد اما در عوض نازنین قهر کرد و به اتاقش رفت.
حمید می‌گوید سر هر چیز کوچک مجبور است با نازنین بحث کند و کار به داد و دعوا می‌کشد. نازنین بسیار لجباز است و از آن‌جا که دختر بسیار باهوشی است هر چیزی را به راحتی نمی‌پذیرد. مثلا اگر به او بگویی فلان کار را نکند باید زمان زیادی بگذاری و با دلایلت او را قانع کنی چرا آن کار بد است. اصلا نمی‌پذیرد که مثلا یک بار حرف پدرش را فقط به این دلیل که خیرخواه اوست و چیز بدی از او نمی‌خواهد را بدون چون و چرا بپذیرد.
این مثال‌ها نمونه‌هایی است از چالش میان والدین و دختران که در بسیاری اوقات باعث آزار طرفین می‌شود و گویی راه چاره‌ای هم برای رهایی از آن وجود ندارد. در این میان گاهی اوقات سخت‌گیری‌ها و رفتار نادرست والدین باعث می‌شود آسیب‌های جدی بر روح و روان دختر نوجوان وارد شود به طوری که مجبور شود تبعات آن را تا پایان زندگی حمل کند. گاهی نیز والدین از دست رفتارهای نامعقول و لجبازی‌های دختران‌شان عاصی می‌شوند و نمی‌دانند در مقابل آنها چطور رفتار کنند.
والدینی که دختر نوجوان دارند حتما با چنین مسایلی مواجه شده‌اند و این سوال در ذهن‌شان به وجود آمده که چطور باید با فرزندم رفتار کنم یا رفتار درست با دختر نوجوان چیست؟ البته وقتی این چالش‌ها به مرزی می‌رسد که برای هر دو طرف ماجرا، دردسرساز شده و زندگی را بر آنها سخت می‌کند بهترین کار مراجعه به مشاور روانشناس است تا بتواند به صورت موضوعی مشکل را بررسی و رفع کند. چون در این گونه موارد یک راه حل کلی که برای تمام والدین و دختران جواب بدهد وجود ندارد. اما در این مطلب و مطالب بعدی می‌کوشم به تحلیل روابط میان والدین و دختران پرداخته و برخی از راهکارهای موجود را نیز مورد بررسی قرار دهم.
چالش‌های ارتباط با فرزند دختر -> عدم درک شخصیت دختران
ارتباط با دختر نوجوان، دارای فاکتورها و معیارهای متنوع و متفاوتی است که در نتیجه راهکارهای متفاوتی را برای خانواده های مختلف ایجاب می‌کند اما یک سری موارد کلی نیز وجود دارد که والدین باید به آنها توجه کنند. تفاوت‌هایی که باید به آنها توجه شود یکی مربوط به شرایط خانوادگی و اجتماعی و دیگری مربوط به شخصیت و کاراکتر ویژه خود دختر است. مثلا اگر شما یک فرزند دختر و یک فرزند پسر دارید، باید به نکات دیگری توجه کنید نسبت به والدینی که فقط یک فرزند دختر یا مثلا دو فرزند دختر دارند. حتی اینکه پسرتان بزرگ‌تر از دخترتان است یا کوچک‌تر نیز، مساله مهمی در شکل‌گیری روابط می‌تواند باشد.
از طرفی شخصیت ویژه دخترتان هم در نوع ارتباطی که باید با او برقرار کنید موثر است. اینکه دخترتان از چه میزان بهره هوشی برخوردار است، درونگراست یا برونگرا، لباس‌های صورتی و عروسک دوست دارد یا لباس آبی و تفنگ اسباب بازی؛ همه این‌ها تمایزاتی است که باید در ارتباط با دخترتان به آنها توجه کنید.
درباره دختران باید این نکته را مورد توجه قرار دهید که حساسیت‌های روحی و جسمی آنها بسیار با پسران متفاوت است اما این تفاوت نباید باعث شود که شما طوری رفتار کنید که دخترتان، خودش را نسبت به پسرتان ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر حس کند.
در این مطلب تمرکز ما بر روی دختران نوجوان و رفتارهای آنهاست که تحت تاثیر دوران بلوغ می‌تواند برای والدین‌شان غیرقابل درک و کلافه‌کننده باشد. گرچه ارتباط با پسران نیز در سنین نوجوانی می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد اما معمولا به دلایلی که خواهیم گفت ارتباط با دختران نوجوان از پیچیدگی بیشتری برخوردار است. اما با رعایت برخی موارد و آگاهی درباره برخی مسایل می‌توان بر این چالش‌ها غلبه کرد.
بلوغ دختران؛ یکی از ریشه‌های تغییر خلق و خو
بلوغ تاثیر زیادی بر زندگی دختران دارد. بلوغ باعث تغییر خلق و خو و تجربیات جدید و البته عجیب در دختران می‌شود. دختران معمولاً در حدود ۱۱ سالگی به بلوغ می‌رسند و حدود ۱۴ تا ۱۶ سالگی از نظر جسمانی بالغ می‌شوند.
تغییرات جسمانی که همراه با بلوغ رخ می‌دهد می‌تواند تصور دختر نوجوان از بدنش و همچنین عزت نفس او را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه دختران نوجوان به خاطر تغییرات جسمانی مثل جوش و عادت ماهانه به شناخت جدیدی از خودشان می‌رسند و بیشتر اوقات آنها حس خوشایندی نسبت به ظاهر جدیدشان ندارند. به همین دلیل دختران نوجوان در این دوران بیشتر مودی، افسرده و مضطرب هستند.
پرسشی که شاید برای شما به وجود بیاید این است که والدین، خودشان نیز دروان نوجوانی و بلوغ را پشت سر گذاشته‌اند پس چرا درک فرزندان نوجوان برای‌شان سخت است. خیلی اوقات والدین این جمله کلیشه‌ای را به فرزندشان می‌گویند: «ما هم بچه بودیم اما از این جور رفتارها نداشتیم». موضوع این جاست که معمولا پدر و مادرها، دوران نوجوانی و عواطف و احساسات خود در آن زمان را فراموش می‌کنند. دستکم جزییات آن دوران در خاطرشان نمی‌ماند بنابراین تصور می‌کنند که دخترشان رفتار عجیبی دارد یا نامعقول برخورد می‌کند.
قبل از آن‌که به دلایل رفتارهای دختران نوجوان در سنین قبل از بلوغ تا سال‌های پس از بلوغ بپردازیم اجازه دهید به چند تفاوت که در این زمینه میان دختران و پسران وجود دارد اشاره کنیم. توجه به این تفاوت‌ها می‌تواند تا حدی در درک رفتارهای متفاوت دختران نوجوان راهگشا باشد:
- در ذهن دختران نوجوان همواره سوالاتی درباره پریود وجود دارد. در حالی که در ذهن پسران چنین چیزی وجود ندارد
- ترس از بارداری یا کنجکاوی در مورد چگونگی تولد فرزند دستکم یک بار ذهن دختران نوجوان را به خود درگیر می‌کند در حالی که در پسران چنین نیست
- دختران مجموعه‌ای از نگرانی‌های پزشکی درباره جسم و جنسیت خود دارند که پسران آن را درک نمی‌کنند
- پسران هرگز سندروم پیش از قاعدگی را تجربه نکرده و اصولا درک ملموسی نسبت به عادت ماهانه و درد آن ندارند
نکته‌های مهم در دوران بلوغ برای دختران
نکته‌ای که باید بدانید این است که به دلیل چنین مسایلی، دختران دارای حساسیت‌های بیشتری از شرایط فیزیکی و روانی مربوط به خود و اطراف‌شان – نسبت به پسران – هستند. مثلا نکته‌ای که درباره احساس ناخوشایند دختران نسبت به ظاهرشان گفتیم از این دست مسایل حساسیت‌برانگیز برای دختران است.
وجود شبکه‌های اجتماعی می‌تواند این احساس ناخوشایند را تشدید کند. بر اساس نظرسنجی انجام شده، ۳۵ درصد دخترهای نوجوان نگران هستند، مبادا در عکس‌هایی تگ شوند که قیافه‌شان خوب نیست. ۲۷ درصد هم نگران ظاهرشان در عکس‌هایی که خودشان پست می‌کنند هستند! وقتی هم عکسشان لایک نخورد یا کسی برای آنها کامنت نگذارد، مضطرب می‌شوند و احساس بدی را تجربه می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی حتی موجب ایجاد اختلالات تغذیه در نوجوانان دختر می‌شود.
علاوه بر این، شبکه‌های اجتماعی ریسک قلدری مجازی را افزایش می‌دهد. اگر این اتفاق هم نیفتد دخترانِ حساس، با تصور زیبا نبودن و به اندازه کافی خوب نبودن، خودشان را آزار می‌دهند. محققان در یک تحقیق متوجه شدند نوجوانانی که بیشتر شبکه‌های اجتماعی را چک می‌کنند، اضطراب بیشتری دارند.
تصوری که نوجوانان به خصوص نوجوانان دختر از بدنشان دارند، در عملکرد و زندگی آنها بسیار مهم است. هر قدر بدن دخترها تغییر می‌کند، بیشتر روی ظاهرشان تمرکز می‌کنند. اگر احساس بدی درباره خودشان داشته باشند، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی آن را بدتر هم می‌کند.
با توجه به این حساسیت شدید، باید توجه کنید حتی ابراز یک کلمه یا جمله از طرف شما به عنوان والدین می‌تواند تا چه حد تاثیر مخربی بر روح و روان دختران داشته باشد. مثلا ابراز جمله‌ای که این ظن را پدید آورد که دخترتان به اندازه کافی زیبا نیست یا اضافه وزن دارد و یا مواردی از این دست. همچنین درباره مشکل بالا، بدون شک، راهکار پاک کردن صورت مساله نیست. یعنی محروم کردن دختران از شبکه‌های اجتماعی کلید حل مشکل نیست. چرا که این احساس سرخوردگی ممکن است در میان دوستان واقعی حتی به شکل شدیدتری پدیدار شود.
مثلا در یک مشاجره، دوست دختر شما به او بگوید دختر زشت یا دختر چاق! این کلمه می‌تواند دختر شما را به هم بریزد. حال تصور کنید وقتی دختر شما در چنین وضعیت آشفته‌ای از لحاظ روانی باشد و شما ناگهان او را سرزنش کنید که چرا خودش را آرایش می‌کند. ممکن است دختر شما واکنش تندی نشان دهد و شما واکنش او را درک نکنید و دعوا و مشاجره‌ای میان‌تان در بگیرد.
بنابراین در دوران بلوغ باید متوجه تغییر حالات روحی و روانی دخترتان باشید و مراقب باشید برخورد شما می‌توانید اثرات جبران‌ناپذیری بر روحیه او بگذارد. همیشه این را بدانید که گرچه ممکن است دخترتان بسیار تحت تاثیر حرف‌های دوستان خود باشد اما جملات و حرف‌های شما تاثیرات عمیق‌تری بر روان او به جای می‌گذارد. پس مراقب باشید جمله‌ای به او نگویید که آسیبی بر روح و روان او به جای بگذارد. مثلا یک جمله سرزنش‌آمیز که در هنگام جر و بحث و در مقابله با لجبازی‌های او بر زبان می‌رانید ممکن است آسیبی سخت بر ضمیر درونی او تحمیل کند.
اهمیت استقلال برای دختران نوجوان
نکته دیگری که بسیار برای دختران نوجوان حایز اهمیت است احساس استقلال است. تلاش برای استقلال، بخشی جدانشدنی از فرآیند دوره نوجوانی است. دختران در این دوره سعی می‌کنند ارزش های فردی خودشان را داشته باشند. به همین دلیل است که برای والدین برخورد با نوجوان دختر خیلی سخت است.
والدگری برای دختران نوجوان مستلزم این است که والدین بتوانند بین برقراری محدودیت و به رسمیت شناختن مسیر شخصی نوجوان به تعادل برسند. همچنین پدر مادرها باید اجازه دهند، نوجوانشان شکست را تجربه کند تا تاب‌آوری بیشتری داشته باشد و خودش را بهتر بشناسد. هر چند کار راحتی نیست که والدین کنار بایستند و شاهد تقلا کردن و حتی شکست دخترشان باشند.
نگذارید دختران بیش از اندازه به شما وابسته باشد و سعی کنید قدرت تصمیم‌گیری را از او نگیرید. نه تنها باید اجازه دهید او برای زندگی شخصی خودش تصمیم بگیرد و شما فقط در نقش راهنما ظاهر شوید بلکه حتی در مسایل خانوادگی هم با او مشورت کنید و به حرف‌های او – حتی اگر گاهی نامعقول باشد – توجه نشان دهید. این کار باعث می‌شود دختر نوجوان شما عزت نفس خود را حفظ کند و استقلال درونی بیابد تا بتواند در آینده تصمیمات درستی برای زندگی‌اش گرفته و مسئولیت‌پذیری‌اش تقویت شود.
کنترل‌گری بیش از اندازه، ایجاد محدودیت‌های غیرضروری و دخالت‌های نابه جا در مسایل شخصی باعث می‌شود دخترتان عزت نفس خود را از دست داده و تبدیل به شخصیتی ضعیف و غیرمستقل شود. گاهی باید اجازه دهید دخترتان اشتباه کرده و با تبعات اشتباه خود مواجه شود و مسئولیت آن را بپذیرد. یکی از چیزهایی که باعث می‌شود والدین همیشه با دخترشان مشاجره داشته باشند همین عدم به رسمیت شناختن استقلال شخصیت فرزندشان است. دختر نوجوان تلاش می‌کند به هر قیمتی که شده این استقلال را به دست بیاورد و در برابر شما مقاومت می‌کند. اتفاقا مقاومت فرزندتان در برابر خواسته‌های شما نه تنها نکته‌ای منفی نیست بلکه باید از آن خوشحال باشید. اتفاق بد آن است که تلاش کنید این مقاومت را بشکنید. تصور کنید دخترتان با این مقاومت در تلاش است که قدرت درونی‌اش را به خود اثبات کند و شکست در این مسیر، روان او را در هم می‌شکند و گرچه ممکن است جلوی شما این در هم شکستگی را نشان ندهد اما در خلوت خود، باید دختری ضعیف و شکننده را در برابر آینه تماشا کند.
رابطه با دوستان؛ دخترتان را از ارتباط با دوستان منع و محدود نکنید
مساله مهم دیگری که در ارتباط با دختران نوجوان وجود دارد پذیرش دوستان آنهاست. دختران، بسیاری از زیر و بم‌های شخصیتی خود را در ارتباط با دوستان‌شان می‌یابند. آنها را از ارتباط با دوستان و شکل دادن به دوستی‌های جدید منع نکنید و از جمع‌های دوستانه و بیرون رفتن با دوستان جلوگیری نکنید. اتفاقا شما باید آن قدر با دختر خود دوست باشید که او بتواند دوستانش را به شما معرفی کند و بدین ترتیب شما هم می‌توانید در جریان روابط دوستانه دخترتان باشید و هم رابطه خودتان را با او تقویت کنید.
رابطه با دوستان برای دختران نوجوان اهمیت حیاتی دارد. ممکن است والدین از اینکه می‌بینند دخترشان ترجیح می‌دهد به جای خانواده با دوستانش وقت بگذارند، دلخور شوند، اما ارتباط با همسالان بخش مهمی از تغییرات دوره نوجوانی است.
رابطه‌های نزدیک دوستانه موجب سلامت ذهنی نوجوان می‌شود. بله! درست خواندید. چنین رابطه‌هایی باعث تکامل بخش‌های مختلف مغز نوجوان می‌شود. اما خیلی از رابطه‌ها در دوران نوجوانی کوتاه و زودگذر هستند. بنابراین والدین باید حمایتگر باشند تا وقتی نوجوانشان دوستانی را از دست می‌دهد، احساس نکند محبوب نیست یا چیزی کم دارد.
والدین نباید دوستان دخترشان را قضاوت کنند. هر قدر پذیراتر باشند بهتر است. رابطه نزدیک بین والدین و دختر نوجوان یک کلید طلایی در نظارت غیرمستقیم است که این امر نیز تنها با “پذیرش” و “اجتناب از امر و نهی” ممکن می‌شود. اگر از دوستان دخترتان به دلایلی خوشتان نمی‌آید هیچ وقت به‌طور مستقیم به او نگویید، بلکه سعی کنید ببینید چه چیزی باعث شده با آنها دوست شود. شاید هم شما زیادی سخت می‌گیرید و فقط باید شخصیت دخترتان را همان طور که هست بپذیرید.
در این مطلب سعی کردیم چند نمونه از مهم‌ترین مسایل شخصیتی مربوط به دختران که عدم درک آنها موجبات اغلب چالش‌های ارتباطی والدین با دختران را فراهم می‌کند ذکر کنیم. درک و توجه به این مسایل در شخصیت دختر نوجوان شما، باعث می‌شود بتوانید بیش از پیش به او نزدیک شده و از به وجود آمدن مشاجرات مداوم جلوگیری کنید. مشاجراتی که تکرر و تعدد آنها می‌تواند باعث شود در رابطه والد-فرزندی خلل‌های جبران ناپذیری به وجود آید و فرزند شما هم به لحاظ روانی و هم به لحاظ فیزیکی از شما دور شود. در مطالب بعدی علت‌ها و راهکارهای چالش‌های میان والدین و دختران را بیشتر بررسی می‌کنیم.
