 |
اندرو اشتی‌یر، سایکی— شهرها قلعه‌هایی پر از فرصت‌‌‌اند، مملو از مردمانی که با دوستان و خانواده معاشرت می‌کنند، رستوران و موزه می‌روند، در کنسرت و مسابقات ورزشی شرکت می‌کنند، سرِ کار می‌روند و به خانه برمی‌گردند. با همۀ این‌ها، گاهی مشغلۀ زیاد ممکن است ما شهرنشینان را از پا بیندازد. شاید هم گاهی احساس کنیم که «در میان جمع تنهاییم». تجارب متعارض زندگی در شهر ده‌ها سال است که شهرنشینان و اندیشمندان را با پرسشی مواجه کرده: آیا زندگی در شهر برای سلامت روانی مضر است؟
به‌مدت بیش از پنجاه سال، پاسخِ خرد عمومی و پژوهش‌های علمی به این سؤال «بله» بود. با گسترش شهرنشینی در جهان روزبه‌روز بر اهمیت این پرسش افزوده می‌شود. حدود دوسوم جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ در شهر زندگی خواهند کرد. شهرهای بزرگ که، علاوه بر آنچه یک شهر را شهر می‌کند، چیزهای زیاد دیگری هم دارند، به طور ویژه، برای سلامت روانی مضر تلقی می‌شوند. معمولاً در توضیح این عقیده پای عواملی مثل سروصدا، بزهکاری و تعاملات اجتماعی سرد و کوتاه (به یاد بیاورید که نیویورک به گستاخی مردمش شهره است) را پیش می‌کشند تا این‌طور استدلال کنند که شهرهای بزرگ باری حسی و اجتماعی بر دوش افراد پدید می‌آورند که ساکنان شهر ناچارند مدام به جنگ روانی با آن بروند. شواهدی هست که ظاهراً بر این توضیح صحه می‌گذارد، شواهدی که می‌گوید نرخ افسردگی در مناطق روستایی، در مجموع، کمتر است. بااین‌حال شواهد اندکی وجود دارد که نشان دهد علت بیشتربودن افسردگی در شهرها همین عوامل بخصوص هستند، علاوه‌براین، وضعیت شهرهای بزرگ در قیاس با شهرهای کوچک اصلاً بررسی نشده است.
از قرار معلوم، ارتباط شهرها با سلامت روانی پیچیده‌تر از توضیحات متداولی است که دربارۀ این مسئله می‌دهند. پژوهشی که من و همکارانم اخیراً در دانشگاه شیکاگو انجام دادیم نشان می‌دهد که شهرهای بزرگ‌تر ایالات‌متحده، در مقایسه با شهرهای کوچک‌تر، حقیقتاً نرخ افسردگی بسیار کمتری دارند. ما، برای دست‌یافتن به نرخ افسردگی، به آمار تهیه‌شده از سوی مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری و ادارۀ خدمات اعتیاد و سلامت روان مراجعه کردیم، بخش دیگری از آمار را نیز خودمان با استفاده از پست‌هایی در توییتر که موقعیت مکانی کاربرانشان مشخص است و یک الگوریتم یادگیری ماشینی برآورد کردیم. علی‌رغم اینکه برای ارزیابی نرخ افسردگی از روش‌های متفاوتی -ملاک‌های بالینی، پرسش‌نامه‌های تلفنی و غیره- استفاده شده بود و هر منبع مجموعۀ متفاوتی (اما بعضاً مشترکی) از شهرهای آمریکا را بررسی کرده بود، حاصل کارمان به نتیجۀ یکپارچه‌ای ختم شد، به‌ویژه اینکه مشخص شد، به‌طور میانگین، دوبرابرشدنِ جمعیت یک شهر با کاهش ۱۲درصدیِ نرخ افسردگی مرتبط است.
گویا پایین‌بودنِ میزان افسردگی در شهرهای بزرگ‌تر پیامد شکل و شمایل این شهرهاست و می‌توان آن را با دیدگاه علمی تازه‌ای موسوم به نظریۀ مقیاس‌بندی شهری توضیح داد. نظریۀ مقیاس‌بندی شهری به ما کمک کرده است بفهمیم که چرا برخی تجربه‌ها در میان شهرنشینان مشترک است و چشم‌اندازهای تازه‌ای پیش رویمان گذاشته دربابِ اینکه این تجربیات جمعی چگونه بر نوآوری، بزهکاری، بازدهی اقتصادی و، حالا، بر سلامت اثر می‌گذارند.
قیل‌وقال زندگی در بزرگ‌ترین شهرها مخصوصاً زمانی خودش را به من نشان داد که برای اولین‌بار از نیویورک، شهر زادگاهم، برای تحصیل در دانشگاه به شیکاگو رفتم. از همان لحظه‌ای که پایم را از هواپیما بیرون گذاشتم، انگار شتاب کمتر و فراغ‌بالیِ غرب‌میانه‌ای شیکاگو در هوا موج می‌زد. یک آن احساس کردم سرعت قدم‌هایم کم شده و دارم به سبک‌زندگیِ تقریباً آسوده‌ترِ این کلان‌شهرِ ۶/۹میلیون‌نفری (در مقایسه با جمعیت ۱/۲۰میلیونی نیویورک) عادت می‌کنم.
دلیل چنین تجربه‌ای، به احتمال زیاد، تصور درونی‌شدۀ من در این باره بود که شتاب زندگی در شهرهای بزرگ‌تر قطعا بیشتر است، واقعیتی که نظریۀ مقیاس‌بندی شهری آن را به‌لحاظ کمّی به‌دقت پیش‌بینی کرده است، مخصوصاً اینکه، شتاب زندگی، در شهری که دوبرابرِ شهر دیگر جمعیت دارد، ۱۲ درصد بیشتر است (یعنی درست به‌اندازۀ کاهش نرخ افسردگی). این به‌لحاظ عینی چه معنایی دارد؟ پژوهشی نشان می‌دهد که، در شهرهای بزرگ‌تر، مردم به معنای واقعی کلمه تندتر راه می‌روند. مردم شهرهای کوچکی که حدود ۱۰هزار نفر سکنه دارند با سرعت سرخوشانۀ ۵/۳ کیلومتر در ساعت راه می‌روند، درحالی‌که در شهرهای حدوداً یک‌میلیون‌نفری با سرعت ۸/۵ کیلومتر در ساعت راه می‌روند، چیزی که بیشتر به دویدن آهسته شبیه است.
مطالعات دریافته‌اند که علاوه بر سرعت راه‌رفتن، میزان نوآوری، تنوع شغلی، تعامل اجتماعی، تنوع رستوران و بزهکاری نیز در شهرهای بزرگ‌تر افزایش می‌یابد و از قاعدۀ ۱۲ درصد نیز پیروی می‌کند. میزان این افزایش در هر شهر ممکن است متفاوت باشد، اما به‌ازای هربار که جمعیت دوبرابر می‌شود به‌طور میانگین ۱۲ درصد است. این مطالعات نشان می‌دهند که شهرها، در مجموع، تعاملات اجتماعی (هم مثبت و هم منفی)، تنوع، فرهنگ و ایده‌پردازی‌های بسیار بیشتری را رقم می‌زنند. این اصول در همین قاعدۀ ۱۲درصد (و چند قاعدۀ دیگر) خلاصه می‌شوند و از قرار معلوم در تمام فرهنگ‌ها و در تمام دوران‌ها، حتی تا ۱۱۵۰ سال قبل از میلاد، نیز صدق می‌کرده‌اند.
با توجه به اینکه عوامل زیادی هستند که هر شهر و محله را از بقیۀ شهرها و محله‌ها متمایز می‌کنند، چطور ممکن است بتوانیم به چنین پیش‌بینی‌های دقیقی برسیم؟ نظریۀ مقیاس‌بندی شهری، در اصل، مجموعه‌ای از مدل‌های ریاضی است که نحوۀ سامان‌یافتنِ شهرها را توضیح می‌دهند. این مدل‌ها، به‌قول افلاطون، «جزئیات پراکندۀ» شهرنشینی مدرن را «در طرحی واحد گرد هم می‌آورند» و برخی تجربیات هرروزۀ ساکنین شهر را، براساس بافت زمینه‌ایِ هر تجربه، شرح می‌دهند. یکی از دیدگاه‌های مهم در این مورد این است که چیدمان فیزیکی شهرها از قواعد ساده‌ای تبعیت می‌کنند. شهرها از شبکه‌های زیرساخت چندلایه‌ای -متشکل از خطوط برق، خیابان‌ها، خطوط ریلی و غیره- برخوردارند، به‌همراه اجزای بزرگ‌تری که به اجزای کوچک‌تر تقسیم می‌شوند و به گروه‌های کوچک‌تری از مردم خدمات می‌رسانند. از این لحاظ، شبکه‌های زیرساخت شهرها به شبکۀ انشعاب سرخرگ‌ها، سیاهرگ‌ها و مویرگ‌های دستگاه گردش خون انسان و الگوهای چندشاخه‌شدن درختان شبیه‌اند. درضمن، جابه‌جایی نیمه‌تصادفیِ مردم در شهرها محدود به همین شبکه‌های زیرساخت است. این یعنی می‌توانیم با قرض‌گرفتن چند ابزار ریاضیاتی از حوزۀ فیزیک معادلاتی بسازیم که شکل رفت‌وآمد مردم در شهرها را توصیف کنند.
معادلات نظریۀ مقیاس‌بندی شهری، با درنظرگرفتن اندک ملاحظاتی، به‌دنبال رسیدن به جواب این سؤال‌اند که وقتی مابین سود و زیانِ جابه‌جایی افراد، کالاها و اطلاعات و شبکه‌های زیرساخت شهری توازن برقرار می‌کنیم چه اتفاقی می‌افتد. بااینکه عملیات ریاضی پیچیده‌ای دارد، اما نتیجه‌اش از ارتباطی ساده بین جمعیت هر شهر و انواع و اقسام ملاک‌های شهری حکایت دارد. از همین‌جا پیش‌بینی می‌شود که در نتیجۀ دوبرابرشدنِ جمعیت شهر ملاک‌های اجتماعی نظیر بزهکاری و نوآوری ۱۲ درصد افزایش یابند: این افزایش نتیجۀ ایجاد شبکه‌های زیرساخت شهرها و سهولت‌بخشیدن به تعاملات افرادی است که در سطح شهرها در حرکت‌اند.
و اما راجع‌به افسردگی، مهم‌ترین دیدگاه این است که شهرهای بزرگ‌تر این امکان را برای افراد فراهم می‌کنند که تعاملات اجتماعی بیشتری داشته باشند. و بله، قاعدۀ ۱۲ درصد اینجا هم صادق است. برای روشن‌ترشدن مطلب از اعداد فرضی کمک می‌گیریم؛ اگر ساکنان یک شهرِ یک‌میلیون‌نفری به‌طور متوسط با ۴۳ نفر در همان شهر تماس داشته باشند، در این صورت، انتظار می‌رود ساکنان یک شهر ۱۰میلیون‌نفری به‌طور متوسط با ۶۳ نفر ارتباط اجتماعی داشته باشند. این مسئله چه اهمیتی در بحث افسردگی دارد؟ تقریباً از دَه سال پیش می‌دانستیم که تعداد روابط اجتماعی افراد ارتباط محکمی با خطر افسردگی آن‌ها دارد: هرچه تعداد آدم‌هایی که با آن‌ها تعامل دارید بیشتر باشد، خطر اینکه افسرده شوید کمتر است. با دانستن این نکته، حالا دیگر با عقل جور در می‌آید که بنا به یافته‌های ما نرخ افسردگی در شهرهای بزرگ‌تر کمتر باشد، و این کاهش نرخ افسردگی از قاعدۀ ۱۲درصد پیروی کند.
این یافته با مفاهیم ضمنی عمیقی برای طرز فکر ما نسبت به افسردگی همراه است. در رابطه با این همه‌گیریِ ادامه‌دار جهانی، یکی از مفاهیم مهم این است که افسردگی در شهرها را تا حدودی می‌توان یک پدیدۀ بوم‌شناختی جمعی تلقی کرد. مسلماً عوامل فردی در شکل تجربۀ هر فرد از افسردگی مؤثرند، اما شبکۀ اجتماعی بزرگ‌تری که افراد در آن جا گرفته‌اند نیز به همان اندازه مهم است. متأسفانه، هنوز از مناسبات دقیقی که تعامل اجتماعی را به افسردگی ربط می‌دهند اطلاع کاملی نداریم. بااین‌حال، تحقیقات من نشان می‌دهد که تأثیر تعامل اجتماعی تأثیری تجمعی است: شاید دوستی و روابط خانوادگی صمیمی و حمایتگرانه مهم‌تر از تعاملات گذرا با غریبه‌ها باشد، اما احتمالاً هردوی این تعاملات (و هر نوع تعامل اجتماعی دیگری) در شهرهای بزرگ بیشترند.
نکتۀ مهم این است که محیط فیزیکی شهر -جاده‌ها، خطوط قطار و اتوبوس، پیاده‌روها و مسیرهای دوچرخه‌سواری- شکل‌دهندۀ این شبکه‌های روابط اجتماعی هستند. به‌ویژه اگر سراسر شهرها را در نظر بگیریم، زیرساخت‌ها سبب می‌شوند ارائۀ کالا، خدمات و اطلاعات آسان‌تر شود و، بدین‌گونه، به تقویت تمام فرصت‌هایی که شهرها می‌توانند برای مردم فراهم کنند کمک می‌کنند. درعین‌حال، این شبکه‌های زیرساخت به مردم نیز اجازه می‌دهند تا برای دستیابی به این فرصت‌ها در سطح شهر حرکت کنند و، درنتیجه، این شبکه‌ها فرصت بروز تنوع بیشتر و تعداد تعامل‌های اجتماعی بیشتر را هم فراهم می‌کنند.
از این نظر، حق داریم که حس کنیم شخصیت هر شهر، یعنی تأثیر جمعیِ ساکنان آن، در هوا جریان دارد و آماده است تا بر هر کسی که در آن هوا نفس می‌کشد اثر بگذارد.
این تشبیه در موضوع کووید ۱۹ رنگ‌وبوی عینی‌تری به خود می‌گیرد -پدیده‌ای که مطابق انتظارمان در سرعت انتشارش از همان قاعدۀ ۱۲ درصد در شهرها تبعیت می‌کند (چون تماس اجتماعی سبب می‌شود ویروس از طریق هوا منتقل شود). در بحث بیماری‌های عفونی نظیر کووید ۱۹، دلایل محکمی برای اندازه‌گیری‌های محلیِ نرخ افسردگی به‌طور منظم وجود دارد. به نظر می‌رسد اختلالات افسردگی به‌شکل فزاینده‌ای در حال شیوع هستند، به‌شدت ناتوان‌کننده‌اند، و با زیان‌رساندن به تولید اقتصادی سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد جهانی ضرر می‌زنند. به گمان من چنین اقداماتی در ردگیری افسردگی راه‌های بهتری را پیش پایمان می‌گذارند تا دسترسی به خدمات سلامت روان را در جوامعی که بیش از بقیه به آن نیاز دارند توزیع کنیم.
مضاف‌براین، ردگیری‌های محلیِ مکرر می‌تواند کمک کند عارضه‌های روانی دیگر را نیز بهتر درک کنیم. بعضی از عارضه‌ها، مثل اضطراب، همایندیِ زیادی با افسردگی دارند و و احتمالاً از الگوهای مشابهی تبعیت می‌کنند. اختلالات دیگری مثل شیزوفرنی یا اوتیسم ممکن است، بسته به جمعیت هر شهر، الگوهای متفاوتی از خود بروز دهند. این ردگیری همچنین می‌تواند به ما کمک کند تا دریابیم چرا نرخ افسردگی در برخی مناطق روستایی، علی‌رغم شبکه‌های عموماً محدودترِ روابط اجتماعی‌شان، کمتر است. آیا تعامل‌های اجتماعی باکیفیت در روستاها کم‌شماربودن این تعاملات را جبران می‌کند و تعدد تعامل‌ها در شهرهای بزرگ جبران‌کنندۀ بی‌کیفیتی آن‌هاست؟
در طول تاریخ، همیشه از شهرها به‌سبب تأثیری که بر سلامت جسم و روان می‌گذارند به بدی یاد شده است. بااین‌حال، در دنیایی که به‌سرعت در حال شهری‌شدن است، ارتباط اجتماعیِ بیشتر در شهرهای بزرگ‌تر می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت روان شهرنشینان داشته باشد. درست است که تماس اجتماعیِ زیاد کنترلِ همه‌گیری‌هایی مثل کووید ۱۹ را دشوارتر می‌کند، اما از طرفی هم به فرصت‌های اقتصادی بیشتر، نوآوری‌های بیشتر در سیاست و فناوری و، ظاهراً، افسردگیِ کمتر منجر می‌شود. ازآنجاکه هر سال عدۀ بیشتری در شهرها ساکن می‌شوند، مهم است که بپذیریم مکان‌های فیزیکی محل سکونتمان -و آدم‌هایی که با ما در این مکان‌ها شریک‌اند- به شکل‌هایی که شاید فکرش را هم نکنیم بر به‌زیستی ما اثر می‌گذارند، تأثیری که باید آن را بسنجیم و ملکۀ ذهنمان کنیم.
فصلنامۀ ترجمان چیست، چه محتوایی دارد، و چرا بهتر است اشتراک سالانۀ آن را بخرید؟
فصلنامۀ ترجمان شامل ترجمۀ تازه‌ترین حرف‌های دنیای علم و فلسفه، تاریخ و سیاست، اقتصاد و جامعه و ادبیات و هنر است که از بیش از ۱۰۰ منبع معتبر و به‌روز انتخاب می‌شوند. مجلات و وب‌سایت‌هایی نظیر نیویورک تایمز، گاردین، آتلانتیک و نیویورکر در زمرۀ این منابع‌اند. مطالب فصلنامه در ۴ بخش نوشتار، گفت‌وگو، بررسی کتاب، و پروندۀ ویژه قرار می‌گیرند. در پرونده‌های فصلنامۀ ترجمان تاکنون به موضوعاتی نظیر «اهمال‌کاری»، «تنهایی»، «مینیمالیسم»، «فقر و نابرابری»، «فرزندآوری» و نظایر آن پرداخته‌ایم. مطالب ابتدا در فصلنامه منتشر می‌شوند و سپس بخشی از آن‌ها به‌مرور در شبکه‌های اجتماعی و سایت قرار می‌گیرند، بنابراین یکی از مزیت‌های خرید فصلنامه دسترسی سریع‌تر به مطالب است.
فصلنامۀ ترجمان در کتاب‌فروشی‌ها، دکه‌های روزنامه‌فروشی و فروشگاه اینترنتی ترجمان به‌صورت تک شماره به فروش می‌رسد اما شما می‌توانید با خرید اشتراک سالانۀ فصلنامۀ ترجمان (شامل ۴ شماره)، علاوه بر بهره‌مندی از تخفیف نقدی، از مزایای دیگری مانند ارسال رایگان، دریافت کتاب الکترونیک به‌عنوان هدیه و دریافت کدهای تخفیف در طول سال برخوردار شوید. فصلنامه برای مشترکان زودتر از توزیع عمومی ارسال می‌شود و در صورتی‌که فصلنامه آسیب ببیند بدون هیچ شرط یا هزینۀ اضافی آن را تعویض خواهیم کرد. ضمناً هر وقت بخواهید می‌توانید اشتراکتان را لغو کنید و مابقی مبلغ پرداختی را دریافت کنید.
پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را اندرو اشتی‌یر نوشته و در تاریخ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱ با عنوان «Why life is faster but depression is lower in bigger cities» در وب‌سایت سایکی منتشر شده است و برای نخستین‌بار با عنوان «هر چه در شهر بزرگ‌تری زندگی کنید، احتمال کمتری دارد که افسرده شوید» در بیست‌وسومین شمارۀ فصلنامۀ ترجمان علوم انسانی با ترجمۀ نسیم حسینی منتشر شده است. وب سایت ترجمان آن را در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۴۰۱با همان عنوان منتشر کرده است.
•• اندرو اشتی‌یر (Andrew Stier) دانشجوی دکترای علوم اعصاب تلفیقی در دانشگاه شیکاگوست. پژوهش‌های او بر فهم نظام‌مند محتوای فکری و سلامت روان در شهرها متمرکزند.
